Yaşadıkça görülen, duyulan ve tadılanlar

Nasıl yâni, zamanda yolculuk mu yaptın, dediğinizi duyar gibiyim. Sene 1980. Adana Kozan'dan Kayseri Bünyan'a tâyin olmuştum; laboratuvar teknisyeni olarak. Önce Sümerbank fabrikasının hemen altında bahçe içerisinde bir evde 4 ay oturduktan sonra, halk arasında " maacir mahallesi " denilen Cumhuriyet Mahallesi'nde bir eve taşındım. İş yerim ile evimin arası yürüme mesafesi ile 10 dakika idi. Aslî görevim laboratuvar teknisyenliği olmasına rağmen, personel yokluğundan Bünyan'da bu görevimin yanında çevre sağlığı teknisyenliği yaparak esnaf kontrolü de yaptım, toplum sağlığı memuru olarak evlenme raporu verip 15 köyün aşılamasını da... Kayseri'ye 47 km. mesâfedeki Bünyan yeşillikler içinde küçük, şirin bir orta Anadolu ilçesiydi. Hayatımdaki pek çok önemli olay orada gerçekleşti. Orada evlendim, ilk kızım orada doğdu. "Cıvıklı" ile orada tanıştım. Göçmenlerin samimiyetini ve sıcaklığını orada gördüm. Aradan 45 sene geçtikten sonra sevgili Bünyan...

Muhtelif sebeplerle Ankara'dan   Elmadağ, Kırıkkale, Sungurlu, Çorum, Havza, Merzifon, Samsun, Çarşamba, Ünye, Fatsa, Ordu, Piraziz ve Bulancak güzergâhı ile hedefi Giresun olan 615 km'lik bir yolculuğa çıktım. Yolculuk güzergâhımız Altıyüz küsur kilometrelik bu güzergâhtaki yollar o kadar değişken ki anlamak ve anlatmak mümkün değil. Bâzı yerlerde yol sathı oldukça bozuk ve delik deşik iken bâzı yerlerde kaymak gibi. Sanırsınız ki bu yollar farklı farklı ülkelere ait. Gerçekten, Ankara'dan Elmadağ'a tırmanırken gidilen yol hele hele Elmadağ'a varmadan ve geçinceye kadarki kısım delik-deşik. Sanırsınız ki bir savaştan çıkmış. Bir diğer sıkıntılı husus "hız sınırlama"ları. Şüphesiz ki karayollarında hız sınırlamaları olmalı ve insanlar buna uymalı. Ama bizim yollardaki azamî  hız sınırlamaları ömre bedel... Gülü seven dikenine katlanır diyerek yola devam ediyoruz amma dikenden savaş gazisine dönmüş olarak... Çorum'dan transit geçmek Ara ara "iğne y...

Bir yazar, Fethiye'de bir köy evinde yaz'ını geçirenle köyün az ilerisinde Göcek 'te yatlarında, teknelerinde, ultra lüks villalarında yaz'larını geçirenlerden bahsediyordu. Yazıyı okuyunca Fethiye'nin -ismi belirtilmeyen- köyünün köhne, sevimsiz olduğu ama Göcek'in sanki bir cennet olduğunu düşünüyorsunuz. Acaba gerçekten böyle mi? Önce şu sorunun cevabını vermek gerekiyor: Tâtil nedir? Arapça atâlet kelîmesinden geliyor ve bu kelîmenin mânası hareketsizlik, boş durma, tembellik demek. Şu hâlde tâtilde aslolan her zaman yaptığınız işten uzaklaşmak, dinlenmektir. Dinlenmek ise hem bedenen ve hem de ruhen yapıldığında gerçekleşir. Dinlenmekte kalabalık yoktur, koşuşturmak yoktur, kirlilik yoktur,  gürültü yoktur. Arabanızı parkedecek yer bulamadığınız, üç kuruşluk şeyi elli kuruşa aldığınız, bir gecelik otel parasının fâhiş seviyelere ulaştığı, yabancı isimlerle süslenen sağlıksız yiyeceklerin kazığına "smoothie"lerle pansuman yapıldığı yerlerde yapıla...

Devir "bilişim devri" ya. Hepimizin elinde birer büyük ekranlı cep telefonu var ya. İnstagramı, Facebook'u, TikTok'u habire kolaçan ediyoruz ya... Kolaçan etmeyenleriniz merak etmesin, eden birileri size buralardan ne garabetler bulup gönderirler bir bilseniz.  Eminim pek çoğunuza çeşitli vesilelerle böyle "ibretlik" şeyler geliyordur. Kâh günaydın diyerek, kâh iyi geceler diyerek, kâh "hayırlı cumalar" diyerek... Bana da geliyor. Bunlara gülüp geçiyorum çoğu zaman; ancak içinde öyleleri var ki hakkında birkaç cümle yazmamak ayıp hatta günah olacaktı.  Bu hazırlop levhalardan birisi "HZ MUHANMET DERKİ" diye başlıyor.. İmlâyı bir yana bırakalım, MUHA NM ET kimdir? Bu levhayı yazan "yol gösterici ulu Müslüman kardeş"imiz diyor ki: "Dert etme duva et". Yâni bu ibretlik levhayı yazan, MUHANMET diye birisini uyduran Müslüman   "dua"yı bile bilmiyor DUVA diye yazıyor. Bir başka ibretlik levha daha geldi. Diyor ki ...

Otuzbeş yaşı ömrün ortası olarak gören ama kırk altı yaşında ölen  Cahit Sıtkı Tarancı meşhur şiirinde diyor ki: Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. 47 - 48 sene önce. Adana Kozan'da çalışıyordum. Aynı evi paylaştığımız ev arkadaşım, benim tanımadığım bir arkadaşıyla buluşmak üzere Adana'ya gitmeyi teklif etti, "Sizi tanıştırayım" diyerek. Arkadaşının adı Ziya imiş, okuldan arkadaşıymış.  Adana'ya vardık, Vilayet semtinde bir kahvehânede oturduk ve tanımadığım Ziya'yı beklemeye başladık. Ev arkadaşımın yüzü kapıya dönük, benimse sırtım. Şuradan buradan laflarken ev arkadaşımın yüzünde bir tebessüm belirdi; sonra da benim ensemde bir tokat şakladı. Ev arkadaşımın tebessümü bir kahkaha tufanına dönerken aniden arkama döndüm. Tanımadığım birisi gülüyor. Ancak, benim yüzümü görünce yüzündeki gülme birden kayboldu ve neye uğradığını şaşırmış ve suçluluk duyan bir ifâdeye dönüverdi. Bu arada ev arkadaşım ...

Şehirlerde pek hissetmediğimiz baharı "yerinde" hissetmek ve yaşamak için birkaç günlüğüne Ankara'dan kaçtım. İçanadolu bölgesinden Karadeniz bölgesine geçişi en kısa şekilde anlamak üzere yapılabilecek bir yolculukla Karadeniz bölgesinin en batı ucundaki Bolu Mudurnu'nun Taşkesti beldesindeyim. Burası termal sular diyarı. Derelerin yakınından geçerken termal suların kükürtlü kokusu hissediliyor. Tarih 1 Mayıs; eskiden "bahar bayramı" diye kutlanırdı. Hava bulutlu. Hatta bulutlar yere inmiş bile denilebilir. Ağaçlı tepelere sis inmiş, hafiften yağmur çiseliyor. Baharın canlandırdığı tabiat usul usul yağan yağmurda daha da canlı... Yağmurla yıkanan tabiatta yeşilin bin rengini görmek mümkün. Çamların koyu yeşil rengi ile bodur fındık ağaçlarının çılgın yeşili iki kutupta. Araya diğer yeşil tonları empresyonist bir ressamın fırçasından çıkmışçasına serpiştirilmiş. Çayırlar bu yeşil deryasının halısı gibi her yanı kaplamış. Hemen şurada bir elma ağacının çiçekl...

Çocukluk ve gençlik yıllarımda köyümde yaşadığım  ilkbaharları yazmak için oturmuştum masaya. Gözlerimi kapatıp uzak yıllar ötesini hayalimde canlandırıyordum. Ve içine o yılların hasreti sinmiş şu satırlar dökülüyordu kalemimden: "Güneş kuşluk vaktini geçmiş, tende sıcak ısırışlar yapacak kadar yükselmişti. Vâdi, kayısı çiçeklerinden tozpenbe bir örtüyle sarmalanmıştı. Çiçeklerin târifsiz kokusu ruhu esritiyordu.  Uzaklarda, çok uzaklarda Kızılırmak ilkbaharın hüküm sürdüğü düzlüklerde altın bir şerit gibi parlıyor, Hasandağı'nın karlı zirvesi puslu bir mâviliğin içinden kendini gösteriyordu. Yakın ve uzak biraradaydı velhâsıl." Bunları yazarken birden irkilerek  şimdiki zamana geldim... Bu defa da şu satırlar döküldü kalemimden: Ahmet Muhip Dranas "Serenad" adlı şiirinde der ki; Geçiyorum mevsim gibi kapından Gözlerimde bulut, saçlarımda çiğ. Kapımızdan bir ilkbahar daha geçiyor ve biz farkında değiliz. Farkında olmadığımız diğer pek çok şey gibi...  Yeşile gö...

  Bizde "muhafazakâr" denilince akla gelenle batılıların "konservatif" dedikleri tipolojinin pek bir benzerliği yoktur. Değerlerine bağlı, muhafaza eden anlamında muhazafakâr batılının konservatifi ile sâdece bu noktada örtüşür. Bunun hâricinde bizdeki muhafazakâr tipolojisine o kadar çeşitli insan girer ki, bunları karşılaştırmaya kalktığınızda şaşarsınız.  Gerçekten bizde dindar, mütedeyyin, eski kafalı, gerici, varoşlarda yaşayan, sağcı ve hatta milliyetçi olarak tanımlanan insanlar karşıtlarınca muhafazakâr olarak yaftalanırlar. Elbette bu yaftalamayı yapanlar muhafakârlığı bildikleri için yapmazlar bunu. Kendinden olmayanı aşağılamak için yaparlar. Onlara göre muhafazakârlık kötü bir şeydir. Muhafazakârlar demokrat olamazlar. Kafaları pek çalışmaz. "Beyaz Türk" olamazlar. Elbette bu yakıştırma ve sınıflandırmalar çoğu zaman değerlendirmeyi yapanların sığlığından hatta cehaletinden ileri gelir. Diğer taraftan, bizim  bâzı "muhafazakâr"larımız...

  Erzurum Çifte Minâreli Medrese kuzey cephe (giriş) Nasıl ebrû için "su üstünde nakış" deniliyorsa, Selçuklu sanatında taş işçiliği için "taşın çiçeğe tahvili" denilse gerektir. Türkiye'de iki adet çifte minâreli medrese bulunmaktadır; bunlardan birisi Sivas'ta, diğeri ise Erzurum'dadır. Her iki medrese de İlhanlı dönemi Selçuklu eseridir. Erzurum'daki binânın bir inşâ kitâbesi ve vakfiyesi bulunmadığı için yapılış târihi ve bânisi kesin olarak belli değildir. Evliya Çelebinin dahi net bir bilgi veremediği bu konuda kafa yoranlar, yaklaşık olarak 1260'lı yıllardan 1310'lu yıllara kadar bir aralık vermektedirler. Bu Medrese hakkındaki çalışmalar arasında özellikle merhum Prof. Dr. Haluk KARAMAĞARALI hocanın "Erzurum'daki Hâtuniye Medresesi'nin Tarihi ve Bânisi Hakkında Mülâhazalar" başlıklı çalışması muhteşemidir.(1) Erzurum Çifte Minâreli Medrese kuzey cephenin gece görünümü Erzurum'daki Çifte Minâreli Medrese, burasını...

 (Ebrûlar bize aittir) Ebrû sanatının üstadlarından Mustafa Düzgünman'ın Ebrûnâme adlı uzun şiirinde " Fırça ile su üstünde hüner satan kişiyiz, " mısraı ile " su üstünde hüner " olarak pek isâbetli olarak târih ettiği lâtif bir Türk süsleme sanatıdır ebrû. Ebrû sanatı, sanat târihi disiplininde sınıflandırma yapılırken "klâsik Türk sanatları" başlığı altında hat, tezhib, minyatür, katı', ciltçilik, çini, kalem işi ilâ.. arasında sayılır. En basit hâliyle su üzerinde desen oluşturup bu deseni kağıda aktarma işlemi olarak ifâde edilebilecek ebrû sanatının -esâsen bu tekniğin- kökleri uzak Asya'ya kadar gitmektedir. Gerçekten, 9. yy'da Japonya’da Suminagaşi ve Beninagaşi, 10. yy'da Çin'de Liu sha jian (kayan kum), 14. yy'da Türkistan’da Kâgız-ı Ebrî ve 15. yy'da Osmanlı'da Ebrî – Ebru olarak ortaya çıktığı müşâhade edilmektedir. Nitekim, Arifî'nin Topkapı Sarayı'nda bulunan 1539 târihli Gûy-i Çevgân adlı eserinde e...